Dinle
Bayramlar millî veya dinî bakımdan önemi olan ve kutlanan özel günlerdir. TDV İslam
Ansiklopedisinde bayram kelimesinin anlamı ile ilgili olarak şu açıklanmalara yer
verilmektedir:
Bayram
Bayram (beẕ-râm) Farsçada, beẕm ve râm kelimelerinin birleştirilmesi sonucu elde edilmiş,
“neşeyle konuşup eğlenme, yiyip içme meclisi” anlamında bir birleşik isimdir. Bayram
kelimesinin Arapça’sı ise “âdet halini alan sevinç/; bir araya toplanma günü” anlamları ile
karşılanan îddir (el-ʿıyd).
İslâm dininde ramazan ve kurban olmak üzere iki bayram vardır. Bu bayramların hangi
amaçla kutladığımızın bilinmesi öneme taşımaktadır.
Bayramları kutlamanın amaçları arasında tarihi bir olaya dayalı olarak bir ‘sevinç’
duygusunun yeniden canlandırılması da vardır.
Kelimenin kökeninde sevinçle beraber olmak (toplanmak) anlamı da var. Modern zamanlarda
bayram da bile toplanmayıp ‘yalnızlıktan’ şikâyetçi olmak bir şeylerin yanlış gittiğini
göstermektedir!
Yabancılaşma
Çevremde bayramların eskisi gibi geçirilmediği yönünde serzenişler ile karşılaşmaktayım.
Bayramların yeni kutlama yöntemlerine eleştirileri “eskiden akrabalar/dostlar vardı, şimdi var
olan tek şey yalnızlık…” şeklinde özetlemek mümkün.
Modern zamanlarda insanın kalabalıklar içerisinde “yalnızlaşması ve yabancılaşması”
önemli bir sorundur. Belki de eski bayramlar bu yüzden özlen(il)mektedir.
Yabancılaşma (İng. Alienation), kişinin çeşitli nedenlerle çevresine ilgisinin azalması,
başkalarıyla iyi ilişkiler kuramaması, çevresindekilerle uyumunun bozulması, kendisini yalnız
ve umarsız duyumsaması durumudur. Bir başka tanım ise şudur: Bireyin ya da toplumun içsel
ve dışsal etkenlerle tarihsel ve kültürel değerlerinde karşı ilgisini yitirip kültürüne yabancı
duruma gelmesidir.
Belki de sorun yabancılaşma değil çağı ıskalamak; değişimi anlamamak veya
yönetememektir. Her şeye rağmen, insan ve insani değerlerle iyi ilişkiler kurmalı ve kültürümüz yeni araçlarla sürdürmeliyiz. Modern dünya da bunun nasıl olacağını hep birden
göstermeliyiz.
Geleneksel
Geleneksel bayramları bayram öncesi ve bayram günlerinden yapılanlar şeklinde iki başlık
altında incelemek daha anlaşılır olacaktır.
Bayram hazırlıklarına günler öncesinden başlanır, arife günü son işler yapılır. Evde genel bir
temizlik yapılır ve misafir odasının hazırlanır. Misafirler için şekerler alınır kolonya şişesi
doldurtulur. Yeni kıyafetler -özellikler çocuklara- alınır veya eskiler temizlenir. Doğal olarak
çocuklar yeni alınan ayakkabıları, elbiseleri yatağın başucuna koyar. Misafirler için börekler
ve tatlılar yapılır. Uzaktaki akraba ve tanıdıklar için bayramdan günler önce tebrik kartları
alınırdı; tek dağıtıcı olan PTT’den (Postane) pul alıp, arkası ıslatılıp, huşu içerisinde zarfa
yapıştırılıp gönderilirdi…
Bayramın ilk günü günün ilk ışıkları ile bayram namazı kılınarak bayrama başlar. Bayramda
yeni ve temiz kıyafetler giyilir. Geleneksel bayram kutlamasında küçüklerin büyüklerini
ziyarete giderek ellerini öperek bayramlaşmaları yaygın bir adettir. Büyüklerin evlerinde aile
bireyleri hep birlikte olur ve kırgınlıklara son verilir; birbirine küs olanlar barıştırılır.
Çocuklar evleri gezerek büyükleriyle bayramlaşır ve bu arada şeker toplar, bayram
harçlıklarını alırlar.
Geleneksel bayram kültürü azalarak da olsa bir ölçüde devam etmektedir.
Modern
Elbette kabul edelim veya etmeyelim dünya değişiyor. Günümüzde de bayram kutlamaları
belli ölçüde değişti. Bu değişimde teknolojinin gelişmesi ve kadınların çalışma hayatına
katılması önemli faktör.
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte kısa ve toplu mesajlaşmalar ile bayramlaşma yaygın hale
geldi. Kadınların çalışma hayatında yerlerini almaları eski yöntemlerle bayram hazırlığı
yapmayı zorlaştırdı. Bu nedenle gelenek ile modern gelişmeleri harmanlayabilmeliyiz.
Bayramların özü birlik ve beraberliğin, huzurun, kişiler arası iletişimin sağlanmasıdır. Bu
sadece PTT’den kart göndermekle değil yeni iletişim yöntemleri ile de başarılabilir.
Değerli okurlarım Ramazan Bayramı’nızı kutlar, bayramın hayırlı olmasını dilerim.
Son söz: Araçlar değişse de amaç korunabilir.
